Een bijdrage van Jürgen Loberenz (MBB) ter gelegenheid van het dubbele jubileumjaar 1999
800 jaar Mansfelder mijnbouwtraditie
125 jaar Mansfelder Bergwerksbahn
Nappian en Neucke heetten de beide mijnwerkers die volgens overlevering in het jaar 1199 bij de Hettstedter Kupferberg de mijnbouw en de ovenbouw in het Mansfelderland begonnen. Bijna 800 jaar dreef de mijnbouw op kopersteen, een erts dat maar ongeveer 3% metaal bevatte. Daarbij ontwikkelde de regio rond Hettstedt, Mansfeld, Eisleben en Sangerhausen zich tot de belangrijkste locatie voor niet ijzerhoudende mijnbouw in Duitsland. In die periode werd uit Mansfelder en Sangerhauser erts ongeveer 2.629.000 ton koper geproduceerd. Met in totaal 14.213 ton zilver werd bovendien meer zilver gewonnen dan in het Erzgebergte en de Harz samen

In 1785 werd bij de König-Friedrich-Schacht bij Hettstedt de eerste Duitse stoommachine gebouwd en in gebruik genomen. Maar pas 70 jaar later begon de productie voortdurend toe te nemen, waardoor uiteindelijk de traditionele transporten van de ertshoudende stenen in paardenwagens (de zogenaamde höhlwagens) van de mijnen naar de ovens niet meer toereikend waren. Om dit probleem op te lossen werd op 15 november 1880 een aanvankelijk 5 kilometer lange smalspoorlijn tussen de Hettstedter Kupferkammeroven en de bij Welfesholz gelegen Glückhilf-schachten in gebruik genomen. Daar de lijn zijn nut bewees werd begonnen met de bouw van een 30 km lange smalspoorlijn Eisleben-Leimbach-Hettstedt. Deze was in 1886 over de hele lengte berijdbaar en verbond niet alleen alle grotere mijnschachten en ovens met elkaar, maar verbond deze ook met de grotere staatstations Mansfeld (nu Klostermansfeld) en Hettstedt. Hier werden grote verladingsinstallaties voor gewone kolen, hoogovenkolen, etc. ingericht. Ook personenverkeer werd vanaf 1882 ingevoerd, waarbij zelfs dubbeldeks rijtuigen werden ingezet.

Door het graven van nieuwe en stilleggen van oude schachten veranderde de Bergwerksbahn voortdurend. Rond 1925 had ze met een lengte van ongeveer 50 km haar grootste omvang bereikt, waarbij zeven schachten en zes ovens aangesloten waren. Het voertuigbestand bestond in die tijd 30 stoomlocomotieven, meer dan 30 rijtuigen en meer dan 700 goederenwagens. Na de tweede wereldoorlog - en in het bijzonder in de 50er en vroege 60er jaren - werd de Bergwerksbahn ingrijpend gemoderniseerd om de groeiende transporthoeveelheden aan te kunnen. Met een vervoer tot 6000 ton erts en ongeveer 4000 ton andere goederen per werkdag werden - voor een smalspoorlijn met 750 mm spoorbreedte - geweldige transportprestaties verricht. Daarbij kwamen nog 52 personentreinen voor het beroepsvervoer. Met de beginnende uitputting van de ertsvoorraden tekende zich echter al de neergang van de Mansfelder mijnbouw en daarmee van de Bergwerksbahn af. In de periode tot 1969 werden alle Mansfelder schachten gesloten. Na 1972 diende de tot minder dan 20 kilometer gekrompen lijn nog voor het vervoer van halfproducten in en tussen de beide resterende ovens "Fritz Beyling" in Hettstedt en "August-Bebel" in Helbra. Met de sluiting van deze ovens op 29-12-1989 en 10-10-1990 eindigde het reguliere goederenvervoer op de Mansfelder Bergwerksbahn. Aan onvermoeibare medewerkers van de Bergwerksbahn en verenigingsleden is het te danken dat sinds 1990 weer openbare personentreinen op de Bergwerksbahn rijden en een groot deel van de bebouwing de sloop bespaard bleef. Traditie verplicht: de Mansfelder Bergwerksbahn is niet alleen een levendig onderdeel van de 800-jarige geschiedenis van mijnbouw en ovenbouw in het Mansfelderland, maar bovendien de oudste dienstvaardige smalspoorlijn in Duitsland!

Onze doelstellingen
Het doel van de in 1991 opgerichte vereniging is daarom de lijn met zijn emplacementen, bebouwing en voertuigen zo mogelijk als geheel bij elkaar te bewaren en toegankelijk te maken voor het gewone publiek en het publiek de rol van de Bergwerksbahn te laten ervaren. Met de gecompliceerde sanering van meerdere bruggen, voertuigen en stationsgebouw Bocksthal en delen van spooremplacementen zijn al belangrijke etappedoelen bereikt. Het grootste succes van de vereniging was wel het restaureren en opnieuw indienststellen van de sleeptenderloc nr. 20. Ter ondersteuning van ons werk zijn giften en medewerkers uiteraard altijd welkom!

Door Jürgen Loberenz • Mansfelder Bergwerksbahn • Vertaling Henk Mol 2018